تاریخ انقضا مواد شیمیایی و معرف های آزمایشگاهی: اهمیت، روش‌ها و اطلاعات کلیدی

تاریخ انقضا مواد شیمیایی و معرف ها یکی از جنبه‌های بسیار حیاتی در آزمایشگاه است که برای حفظ ایمنی، صحت و دقت در آزمایشات و فرایندهای شیمیایی بسیار اهمیت دارد.

با توجه نیازهای امروزی برای مواد شیمیایی و معرف ها در محیط های آزمایشگاهی، سوالات زیادی در مورد تاریخ معتبر برای مصرف مواد بوجود می آیند.

چرا همه مواد شیمیایی و معرف که توسط کمپانی ها ساخته می شوند تاریخ انقضا ندارند؟

چگونه باید تاریخ انقضای مواد شیمیایی و معرف های تولید شده، تعیین گردد؟

 چگونه یک آزمایشگاه انقضای محلول ها و معرف های آماده شده در داخل را تعیین می کند؟

این مقاله به بررسی اهمیت، روش‌ها و اطلاعات کلیدی مرتبط با تاریخ انقضا مواد شیمیایی و شیمیایی‌ها می‌پردازد.

تاریخ انقضا برای مواد شیمیایی معیاری است که نشان می‌دهد تا کدام مدت محصول قابل استفاده و اطمینان‌ بخش است. این تاریخ بر اساس آزمایشات و استانداردهای مشخصی تعیین می‌شود و برای حفظ کیفیت و دقت در عملیات شیمیایی بسیار حیاتی است. از طرفی دیگر مفهومی به نام عمر قفسه ای نیز وجود دارد:

Shelf life یا عمر قفسه ای یکی دیگر از مفاهیم مهم در حوزه مواد شیمیایی و آزمایشگاهی است. این مفهوم به طول زمانی اشاره دارد که یک ماده شیمیایی می‌تواند تحت شرایط ذخیره‌سازی مشخص شده حفظ شود و به درستی عمل کند Shelf life. به طور کلی به دو بخش تقسیم می‌شود shelf life محصول در شرایط ذخیره‌سازی مناسب و shelf life پس از باز شدن بسته‌ بندی. هر دوی این عوامل برای تعیین مدت زمانی که یک ماده شیمیایی دقت و کارآیی مورد نیاز خود را حفظ می‌کند، حائز اهمیت است.

استفاده از مواد شیمیایی و آزمایشگاهی در مرز shelf life آنها ممکن است به مشکلاتی نظیر تغییر در ویژگی‌ها و عملکرد مواد منجر شود که می‌تواند به دقت و قابل اعتماد بودن آزمایشات آسیب برساند. بنابراین، برای حفظ کیفیت و دقت مواد شیمیایی و  آزمایشگاهی، ضروری است که shelf life آنها را مداوم پایش و ارزیابی کنیم و در صورت نیاز به تمدید مدت زمان shelf life، اقدامات لازم را انجام دهیم.

یکی از نکات حیاتی در مورد مواد شیمیایی و آزمایشگاهی، اطمینان از fitness for purpose یا مطابقت با هدف است. به عبارت دیگر، این مواد باید بتوانند عملکرد مورد نیاز را در کاربردهای خاص و مشخصی که برای آنها طراحی شده‌اند، ارائه دهند. برای مثال، یک ماده شیمیایی استفاده شده در راهبردهای تحقیقاتی باید ویژگی‌ها و خصوصیاتی داشته باشد که با اهداف تحقیقاتی سازگار باشد. همچنین، مواد شیمیایی مورد استفاده در تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی باید بتوانند دقت مورد نیاز برای نتایج تجزیه و تحلیل را فراهم کنند. بنابراین، تضمین fitness for purpose برای مواد شیمیایی و آزمایشگاهی بسیار حیاتی است و باید به طور مداوم در تمام فرآیندهای تولید، ذخیره‌سازی، و استفاده از آنها مورد توجه قرار گیرد.

بعضی از موارد ممکن است برای هدف خاصی دیگر کاربرد نداشته باشند ولی همچنان در آزمایشگاه در موارد غیربحرانی قابل استفاده باشند. آزمایشگاه می تواند در این موارد دستورالعملی را تنظیم و و از آن ها استفاده نماید. مثال مشخص این مورد استفاده از سدیم هیدروکسید تاریخ گذشته برای کاربردی مانند تنظیم pH است.

 روش‌های تعیین تاریخ انقضا مواد شیمیایی در آزمایشگاه:

بررسی تاریخ تولید و انقضا: این روش متداول‌ترین روش است که بر اساس تاریخ تولید و شرایط ذخیره‌سازی، تاریخ انقضای محصول تعیین می‌شود.

آزمون‌های استقرار پایداری: آزمون‌های مختلفی انجام می‌شود تا تاثیر زمان و شرایط ذخیره‌سازی بر کیفیت محصول بررسی شود و تاریخ انقضا تعیین شود.

بررسی تاریخ‌نگاری در محصولات بسته‌بندی شده: تاریخ‌ نگاری و شرایط ذخیره‌سازی در بسته‌بندی محصولات ممکن است به عنوان یک اطلاعات مرجع در تعیین تاریخ انقضا مورد استفاده قرار گیرد.

اطلاعات کلیدی:

تاریخ آزمون مجدد: تاریخ آزمون مجدد توصیه شده، پایان دوره ای است که انتظار می رود در طی آن، مشخصات تعیین شده هر Batch در شرایط نگهداری تعریف شده  توسط تولید کننده، بدون تغییرباقی بماند.این تاریخ نشان دهنده زمانی است که محصول بهترین عملکرد را داراست و می‌تواند طبق شرایط ذخیره‌سازی ادامه یابد. دوره آزمون مجدد با بررسی تاریخچه محصول یا محصول مشابه ایجاد شده است. تاریخ آزمون مجدد توصیه شده برای Batch های جداگانه ممکن است با توجه به بررسی کیفیت تمدید شود. در صورت تمدید، تاریخ آزمون مجدد و تاریخ آزمون مجدد توصیه شده جدید در گواهی آنالیز منتشر خواهد شد.

تاریخ انقضا: تاریخی است که نشان‌دهنده پایان مدت استفاده ایمن از محصول است و پس از آن نباید از محصول استفاده شود. محصولاتی که با تاریخ انقضا موجود هستند، تاریخ انقضای آنها روی برچسب و در گواهی آنالیز چاپ شده است. این تاریخ محدوده زمانی را تعیین می‌کند که انتظار می رود در طی آن، مشخصات تعیین شده هر Batch در شرایط تعریف شده تولید کننده، بدون تغییر باقی بماند.این دسته نباید بعد از این تاریخ استفاده شود.

شرایط ذخیره‌سازی: شرایطی که باید برای ذخیره‌سازی محصول رعایت شود تا کیفیت و دقت محصول حفظ شود.

محصولاتی که تاریخ تست مجدد یا انقضا ندارند

یک دسته ویژه از مواد و معرفها هستند که به دلیل پایداری بالا یا عدم نشانه‌های تغییرات قابل توجه در طول زمان، احتیاج به تاریخ تست مجدد یا انقضا ندارند. در این حالت، تنها تاریخ انتشار کیفیت محصول یا “تاریخ تایید کیفیت” روی گواهی‌نامه تولیدکننده ذکر می‌شود. اما توصیه می‌شود که محصولات مشابه دارای تاریخ تست مجدد یا انقضا را حداکثر تا پنج سال پس از بازکردن استفاده کنید و از عملکرد آنها اطمینان حاصل کنید. این محصولات باید به منظور حفظ کیفیت و دقت، به شرایط ذخیره‌سازی معین تولیدکننده رعایت شوند و در صورت وجود هرگونه نشانه‌های تغییر یا عدم عملکرد به طور فوری استفاده از آنها را متوقف نمود.

پایش کیفیت مواد و معرف ها

استفاده از کنترل چارت یکی از روش‌های مؤثر برای پایش و ارزیابی اعتبار مواد مورد استفاده در آزمایشگاه‌ها است. این چارت‌ها به صورت مداوم داده‌های کنترلی را در طول زمان ثبت کرده و به مدیران و تیم‌های کاری اجازه می‌دهند تا تغییرات و نوسانات در عملکرد مواد را بررسی و ارزیابی کنند. با استفاده از این روش، می‌توان به سرعت و به طور دقیق مشکلات محتمل در کیفیت و عملکرد مواد را تشخیص داده و اقدامات لازم را برای بهبود وضعیت اعتبار مواد انجام داد.

علاوه بر این، کنترل چارت‌ها به صورت مداوم باعث بهبود فرآیندهای کنترل کیفیت در آزمایشگاه می‌شود و از ایجاد خطاها و مشکلات احتمالی جلوگیری می‌کند. به این ترتیب، استفاده از کنترل چارت‌ها در پایش اعتبار مواد مورد استفاده در آزمایشگاه، بهبود مداوم در کیفیت و اعتبار آزمایشات را تضمین می‌کند.

استفاده از مواد کنترل کیفیت یکی از مهمترین اقدامات در فرآیند سنجش صحت معرفهای آزمایشگاهی است. این مواد، که معمولاً شامل استانداردهای معتبر و مواد مرجع با ویژگی‌های خواص مشخصی هستند، به منظور بررسی دقت و قابلیت اطمینان آزمایشات مورد استفاده قرار می‌گیرند. با استفاده از این مواد کنترل کیفیت، می‌توان عملکرد دستگاه‌ها، روش‌ها و فرآیندهای آزمایشگاهی را مداوم پایش کرده و صحت و دقت نتایج را تضمین کرد. از این رو، توسعه و استفاده از یک سیستم کارآمد کنترل کیفیت، به طور مستقیم بر کیفیت و قابلیت اعتماد نتایج آزمایشات و تحلیل‌های آزمایشگاهی تأثیر می‌گذارد و برای ارتقاء سطح عملکرد و اعتماد مشتریان بسیار حیاتی است.

نتیجه‌ گیری:

تاریخ انقضا یکی از عوامل حیاتی در ایمنی، کیفیت و دقت در عملیات شیمیایی است. با رعایت تاریخ انقضا و شرایط ذخیره‌سازی مناسب، می‌توان از احتمال بروز مشکلات و خسارات در فرایندهای شیمیایی جلوگیری کرد و اطمینان حاصل کرد که مواد شیمیایی به بهترین شکل ممکن عمل می‌کنند.پ

مقاله فوق ترجمه اقتباسی از یکی از مستندات کمپانی sigma aldrich می باشد.

دانلود مقاله اصلی

مترجم

مهسا دوستی